Η δημοτική ενότητα Λιδωρικίου βρίσκεται ανάμεσα σε Γκιώνα και Βαρδούσια. Περιλαμβάνει 17 χωριά με συνολικό πληθυσμό 3.388 άτομα και πρωτεύουσα το ιστορικό Λιδωρίκι. Τα χωριά με αλφαβητική σειρά είναι:
Το Λιδωρίκι ορίστηκε πρωτεύουσα της Επαρχίας Δωρίδος, του Νομού Φωκίδος, από το 1833 και από το 1836 πρωτεύουσα του Δήμου Αιγιτίου. Οι πρώτες αναφορές γίνονται στα Βυζαντινά χρόνια. Στον κατάλογο των Επισκοπών, ο Λέων ο Σοφός (886 – 912 μΧ.) αναφέρει και την Επισκοπή Λιδωρικίου, που υπαγόταν στη Λάρισα. Αναφέρεται επίσης και από τον Επίσκοπο Καισαρείας Αρέθα (850 – 932 μ.Χ.). Για την προέλευση και την ορθή γραφή της ονομασίας “Λιδωρίκι” έχουν ειπωθεί και γραφεί πολλά. Επικρατέστερη άποψη είναι ότι προέρχεται από τη λέξη «Λιμοδωριείς – Λιμοδωρίκιος». Πριν από το 1955 παρουσιάστηκε με τη γραφή Λιδωρίκιον και το έτος 1955 επανήλθε στη γραφή “Λιδωρίκιον” όμως στα μεταγενέστερα χρόνια επικράτησε η γραφή Λιδωρίκι που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.
Αθέατο από τη θάλασσα, κρυμμένο στο πλούσιο ρουμελιώτικο ανάγλυφο σε υψόμετρο 550 μέτρων, το Λιδωρίκι ζει εδώ και αιώνες με την ανάσα των κορυφογραμμών. Στην αγκαλιά των βουνών του βρίσκεται προστατευμένος ο κυριότερος ταμιευτήρας νερού υδροδότησης της πρωτεύουσας, ενώ οι αμέτρητες φυσικές ομορφιές της περιοχής δεν αφήνουν ασυγκίνητο τον επισκέπτη. Αδιαπέραστα ελατοδάση, αλπικά λιβάδια και γάργαρα ρυάκια που διασχίζουν καταπράσινες κοιλάδες στολίζουν τον τόπο που πρόσφερε στέγη και ασφάλεια σε μερικές από τις ιστορικότερες κοινότητες της Ρούμελης.
Πρωτεύουσα σήμερα του Καλλικρατικού Δήμου Δωρίδος, βρίσκεται στους πρόποδες της δυτικής πλευράς της οροσειράς της Γκιώνας. Αγναντεύει τη λίμνη του Μόρνου, τα Βαρδούσια και τις κορυφές της Γκιώνας. Πριν σχηματισθεί η λίμνη του Μόρνου (1981), οι Λιδωρικιώτες καλλιεργούσαν τα κτήματα της εκτεταμένης περιφέρειάς τους και παρήγαγαν επαρκείς ή και πλεονάζουσες ποσότητες σιταριού και καλαμποκιού και δευτερευόντως όσπρια. Είχαν και καλά αμπέλια κάτω προς τη Μπελεσίτσα, αλλά και στη Βελά, κοντά στη Λεύκα και το Παλαιόκαστρο. Η δυναμικότερη όμως ασχολία τους υπήρξε η κτηνοτροφία. Χιλιάδες γιδοπρόβατα τρέφονταν στη μεγάλη και κατάλληλη για βοσκή περιοχή, που συνδύαζε πεδινή έκταση και τα βουνίσια λιβάδια στη Γκιώνα. Ο ταμιευτήρας του Μόρνου όμως άλλαξε τις συνθήκες της περιοχής μειώνοντας τις εκτάσεις καλλιέργειας και βοσκής.
Αρκετοί κάτοικοι αναζήτησαν την τύχη τους στην Αθήνα με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειωθεί. Διασώθηκαν μερικά κοπάδια, πρόβατα κυρίως, και με γάλατα που παίρνουν και από τα γύρω χωριά, παράγεται η περίφημη και γνωστή διεθνώς φέτα Λιδωρικίου, που εξάγεται και στο εξωτερικό. Μοναδικό και το πρόβειο γιαούρτι και ιδιαίτερα νόστιμα τα ντόπια κρέατα. Το σημερινό Λιδωρίκι είναι μια γεωκτηνοτροφική πολίχνη με μόνιμους κατοίκους, που εξακολουθούν να κάνουν το ίδιο καλά αυτό που ήξεραν και οι πρόγονοί τους, να ασχολούνται δηλαδή κυρίως με την κτηνοτροφία, αλλά και την υλοτομία και τη γεωργία και λιγότερο με το εμπόριο. Οι υποδομές στην περιοχή, μετά τη δημιουργία μικρών ξενοδοχειακών μονάδων και παραδοσιακών ξενώνων, θεωρούνται καλές και οι επισκέπτες δεν θα στερηθούν τίποτα σε ανέσεις προκειμένου να εξερευνήσουν την πανέμορφη ορεινή αυτή τοπιογραφία.
Το Λιδωρίκι στην περίοδο της Τουρκοκρατίας
Το πρώτο επαναστατικό κίνημα στη Δωρίδα έγινε το 1571 από Λιδωρικιώτες, Βιτρινισιώτες και Γαλαξειδιώτες, αλλά προδόθηκαν και απέτυχαν. Κατά την περίοδο 1670 – 1680, ο Λιδωρικιώτης Γιάννης Κάψης ή Καψής λεηλατούσε και τρομοκρατούσε τα τουρκικά καράβια, μαζί με τα αδέλφια του, και έφτασε να γίνει και Βασιλιάς στη Μήλο.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το Λιδωρίκι αποτελούσε πρωτεύουσα Καζά (ένα είδος Επαρχίας ή Δήμου) στον οποίο ανήκαν τα μισά χωριά της σημερινής Δωρίδας. Κατά τον Πουκεβίλ, στα 1815 το Λιδωρίκι είχε 180 οικογένειες (900 κατοίκους), οι μισές Χριστιανικές οι οποίες κατοικούσαν στο συνοικισμό Βαρούσι. Εδώ, σε μια πρόχειρη φυλακή έκλεισαν τον Αθ. Διάκο, όταν κάποτε τον έπιασαν, αλλά τη νύχτα έσπασε το σαθρό ξύλινο παραθυράκι και ξαναγύρισε στο βουνό.
Περιτριγυρισμένο από τις περήφανες και απρόσιτες κορυφές της Γκιώνας και των Βαρδουσίων, αποτελούσε τα χρόνια εκείνα το κέντρο των αρματολών και κλεφτών. Εδώ έστηναν το στρατηγείο τους ή εύρισκαν καταφύγειο θρυλικοί καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, όπως ο Σκαλτσοδήμος, Διάκος, Ανδρουτσαίοι, Σαφάκας, Ρούκης, Γεράντωνος, Καλύβας και άλλοι.
Στις 28 Μαρτίου του 1821, οι Σκαλτσοδήμος, Λιδωρίκης, Μαργέλλος, με τις ευλογίες του Παπα – Γιώργη Πολίτη από τη Σεργούλα κήρυξαν την επανάσταση κατά των Τούρκων στην Αγ. Παρασκευή. Αυθημερόν έπεσε το Λιδωρίκι, το πρώτο τουρκικό κέντρο, που απελευθερώθηκε στη Ρούμελη. Από τότε, άλλαξε πολλές φορές χέρια, καταστράφηκε μαζί με άλλα χωριά σ’ επιδρομή των Τούρκων το 1825. Ο Καραϊσκάκης έδιωξε τους Τούρκους το 1826 και βρήκε στις αποθήκες τους 12000 κιλά «γεννήματα» που είχαν συγκεντρώσει από τη φορολογία «δεκάτη» και τελικά το χωριό απελευθερώθηκε οριστικά από το Λ. Τζαβέλλα το 1828.
Στα χρόνια της Κατοχής
Tο Λιδωρίκι καταστράφηκε το 1944. Για να εκδικηθούν τη δεινή ήττα που υπέστησαν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στη φονική μάχη των Καρουτών στις 5 Αυγούστου του 1944, οι Γερμανοί κατακτητές, κατέλαβαν το ανταρτοκρατούμενο τότε Λιδωρίκι και το έκαψαν στις 29 Αυγούστου του 1944. Πυρπόλησαν 489 κτήρια (320 σπίτια και 169 αχυρώνες και στάβλους) και σκότωσαν πέντε ανήμπορους ηλικιωμένους που παρέμειναν στα σπίτια τους, νομίζοντας ότι θα τους σεβαστούν. Οι άλλοι κάτοικοι είχαν καταφύγει στα βουνά και σε άλλα χωριά. Παρόλα αυτά, πάνω από τα ερείπια και τις στάχτες που άφησαν τα ναζιστικά στρατεύματα, το χαρακτηρισμένο ως «Μαρτυρικό Χωριό» Λιδωρίκι ξαναχτίστηκε, με σεβασμό στις ιστορικές καταβολές και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
Σήμερα
O επισκέπτης στο Λιδωρίκι μπορεί να περάσει ευχάριστες στιγμές γαλήνης, οποιαδήποτε εποχή και αν το επισκεφθεί. Η τεχνητή Λίμνη του Μόρνου σε συνδυασμό με τους ορεινούς όγκους, έχει δημιουργήσει γοητευτικό τοπίο.
Ενοριακός ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής με το επιβλητικό καμπαναριό της Ζωοδόχου Πηγής που αποτελεί σήμα κατατεθέν της κωμόπολης. Στον ναό φυλάσσεται τμήμα από τα ιερά λείψανα του Αγ. Ιγνατίου, που παραχωρήθηκαν από την ερειπωμένη μονή Αγίας Μαρίνας Κλήματος Υαίας στα Βαρδούσια. Πανηγυρίζει και ο παλαιός ναός του Αγίου Γεωργίου στο Βαρούσι, οπότε γίνονται και αθλητικοί αγώνες (ρίψη λιθαριού κλπ.). Νεόδμητα τα δύο γραφικά εκκλησάκια Προφ. Ηλίας και Αγ. Γεώργιος, Ανάληψη, και Κοσμάς ο Αιτωλός απέναντι από τη λίμνη, κοντά στο Στενό.
Λιδωρίκι
Το Λιδωρίκι, η καρδιά των Δωριέων – προπύργιο και άπαρτο κάστρο του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας με το σπάνιο αλπικό τοπίο της λίμνης του Μόρνου. Eδρα του Δήμου Δωρίδας με 900 κατοίκους, είναι η «καρδιά» των Δωριέων. Ξεχωρίζει για την άγρια ομορφιά του τοπίου. Σήμερα το Λιδωρίκι αποτελεί άριστο θέρετρο για τους παραθεριστές. Ο πανύψηλος, αιωνόβιος πλάτανος της κεντρικής πλατείας προσφέρει δροσιά και ξεκούραση.
Υπήρξε στο πέρασμα των αιώνων προπύργιο και άπαρτο κάστρο του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας στις «Θερμοπύλες» της ευρύτερης περιοχής.
Η ιστορία του Λιδωρικίου, ηρωική και πλούσια, αρχίζει από την εποχή των Δωριέων, όπως μαρτυράει το πλήθος των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής (αρχαία φρούρια, οικισμοί). Στα μεσαιωνικά χρόνια το Λιδωρίκι αποτελούσε το κέντρο της τοπικής αντίστασης κατά των Σλάβων επιδρομέων. Από την εποχή του Λέοντα ΣΤ´, του Σοφού (865-912μ.Χ.) η ορθόδοξη Επισκοπή του Λιδωρικίου ανακόπτει τη Λατινική διείσδυση στην περιοχή και οι Λιδωρικιώτες (οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής του) ανθίστανται σε Φράγκους, Καταλανούς. Βενετσιάνους (μνημεία αντίστασης τα τοπικά μεσαιωνικά κάστρα, οι επισκοπές και τα μοναστήρια, το πλήθος των γραπτών μαρτυριών, η συμμετοχή στη μεγάλη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571, κ.ο.κ.).
Το Μαλανδρίνο γνωστό ιστορικό και ηρωικό χωριό, το οποίο τον 17o αιώνα ήταν πρωτεύουσα «Καζά», δηλαδή επαρχίας, που περιελάμβανε την περιοχή από τις Καρουτες μέχρι τον παραλιακό Μαραθιά. Σημαντικότατη υπήρξε η προσφορά της επαρχίας αυτής, κατά τους προ του 1821 αγώνες (ελευθερώθηκε από τους Χαλβατζή – Σκαλτσοδήμο στις 31 Μαρτίου του 1821), αλλά και κατά τη διάρκεια του μεγάλου αγώνα. Γνωστή είναι η βοήθεια της προς τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Μεσολογγίου, τόσο στην πρώτη, όσο και στη δεύτερη πολιορκία, αλλά και οι μεγάλες καταστροφές της από τους τυράννους. Στο Μαλανδρίνο σώζονται, σε αρκετά καλή κατάσταση, οι οχυρώσεις της αρχαίας πόλης των Φυσκέων, που υπήρξε θρησκευτικό κέντρο των Λοκρών. Πολυτιμότατες επιγραφές που φυλάσσονται στους Δελφούς, μαρτυράνε τον πολιτισμό εκείνης της μακρινής αρχαίας εποχής. Οι αρχαίοι ενεπίγραφοι λίθοι που είναι εντοιχισμένοι στις εκκλησίες αυτού του ιστορικού χωριού, τις κάνουν πολύ ενδιαφέρουσες. Αξιόλογη είναι και η παλαιοχριστιανική του Βασιλική. Στο χωριό λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο.
Η Πεντάπολη (υψόμ. 920μ.) είναι νέο χωριό, που χτίστηκε γύρω στο 1950. Οι κάτοικοί της προέρχονται από τα χωριά: Αιγίτιο, Λεύκα, Παλαιόκαστρο, Σκαλούλα και Καρούτες.
Η Αμυγδαλιά (υψόμ. 640μ.) κεφαλοχώρι της περιοχής, με σημαντική προσφορά σε όλους τους αγώνες του έθνους. Στα βόρεια του διασώζονται ερείπια ελληνιστικού φρουρίου. Η Αμυγδαλιά είναι περήφανη για το Ιστορικό Μοναστήρι του Κούτσουρου (Παναγιάς Κουτσουριώτισσας-23 Αυγούστου), που τόσα πολλά έχει προσφέρει στο μεγάλο Αγώνα του 1821 και κοσμεί την περιοχήτης από το 1648 τουλάχιστον. Τελευταία το Μοναστήρι Κούτσουρου ανακαινίστηκε. Η θέα από εκεί προς τον κορινθιακό κόλπο είναι εντυπωσιακή.
Η Συκιά (υψόμ. 800μ.), έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια σκίασης καθ´ όλη την ημέρα, καθώς είναι χτισμένη στα ριζά της Γκιώνας. Η «Ορθοπλαγιά» της με κλίση αρνητική, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά αναρριχητικά πεδία της Ευρώπης, η οποία εκτείνεται και φτάνει σε ύψος 1.200μ. Μάλιστα, η κορυφή της, ονομαζόμενη «Πλάκα», κατακτήθηκε από ορειβάτες στη 10ετία του ´60 με τρεις προσπάθειες 15-20 ωρών. Για την υποστήριξη των δραστηριοτήτων των αναρριχητών κατασκευάστηκε αναρριχητικό κέντρο, πλησίον του πεδίου, που περιλαμβάνει χώρους διανυκτέρευσης, υποδοχής και ενημέρωσης αυτών.
Το τοπίο είναι πράγματι εντυπωσιακό, αλπικό και το κάνουν πιο ενδιαφέρον τα πολλά σπήλαια της περιοχής. Σε ένα δε απ´ αυτά (με σταλακτίτες, σταλαγμίτες και φυσική λίμνη) έχει χτιστεί το εξωκλήσι της «Ζωοδόχου Πηγής».
Το Κροκύλειο πανέμορφο χωριό, γενέτειρα του ήρωα Μακρυγιάννη, με πολλές βρύσες όπου μπορεί κανείς να επισκεφτεί μνημεία τέχνης (εκκλησία, σχολείο) και την λαογραφική συλλογή.
Η Αρτοτίνα που είναι η «πρωτεύουσα των Βαρδουσίων Ορέων, το καπετανοχώρι της Δωρίδας με τα αλπικά της τοπία. Είναι χώρος αναψυχής των επισκεπτών και αναβίωσης της ιστορικής μνήμης, που αναγεννούν το ιστορικό μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη του Προδρόμου όπου μόνασε ο Αθανάσιος Διάκος, η προτομή του ήρωα της Αλαμάνας, το σπίτι του καπετάν Ανδρίτσου Σιαφάκα, καθώς και το λαογραφικό Μουσείο.
Οι Πενταγιοί είναι χωριό μέσα στην ελατιά και απέναντι στα Βαρδούσια. Το αρχοντοχώρι που έχει γίνει γνωστό από το θρύλο της Μαρίας της Πενταγιώτισσας.